Οι θετικές προσδοκίες των επενδυτών ομολόγων είναι η πληρωμή τόκων (κουπονιών) προς αυτούς από την εταιρία (εκδότης), σε συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα ή στη λήξη του ομολόγου. Οι δύο βασικές μορφές επιτοκίων που περιέχονται στους όρους του ομολόγου είναι το σταθερό και το κυμαινόμενο. Επίσης, στις οργανωμένες αγορές οι επενδυτές μπορούν να επωφεληθούν από την ενδεχόμενη άνοδο των τιμών των ομολόγων. Στους όρους του ομολόγου κατά την έκδοση αναφέρονται ρητά τα χαρακτηριστικά όπως η ονομαστική αξία, η ημερομηνία λήξης, η συχνότητα πληρωμής των κουπονιών και το επιτόκιο του ομολόγου τα οποία το συνοδεύουν καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του μέχρι τη λήξη του.

Η Απόδοση στη Λήξη (Yield to Maturity – YTM) ορίζεται ως το ποσοστό επί τοις εκατό της απόδοσης ενός ομολόγου ή άλλου μακροπρόθεσμου χρεογράφου σταθερού εισοδήματος εφόσον ο επενδυτής το αγοράσει και το κρατήσει μέχρι τη λήξη του. Η απόδοση υπολογίζεται σε σχέση με την τιμή της αγοράς, την απόδοση του κουπονιού, στην αξία αποπληρωμής του κεφαλαίου (Redemption Value), στην διάρκεια του χρόνου μέχρι τη λήξη και στο χρόνο που μεσολαβεί μεταξύ της συχνότητας της καταβολής των κουπονιών. Αναγνωρίζοντας τη χρονική αξία του χρήματος, η Απόδοση στη Λήξη είναι το προεξοφλητικό επιτόκιο στο οποίο η παρούσα αξία όλων των μελλοντικών πληρωμών θα ήταν ίση με τη σημερινή τιμή του ομολόγου/χρεογράφου.

Τέλος, τα ομόλογα διαπραγματεύονται με τιμή βάσης (basis value) το εκατό (100) το οποίο αντιστοιχεί στην ονομαστική αξία του ομολόγου (par value ή face value ή nominal value). Κατά τη διάρκεια ζωής του το ομόλογο μπορεί να διαπραγματεύεται με τιμή πάνω από την ονομαστική του αξία (100) οπότε διαπραγματεύεται με ανατίμηση (premium), ή κάτω από το 100 οπότε το ομόλογο διαπραγματεύεται με έκπτωση (discount) . Η τιμή των ομολόγων επηρεάζεται σε αρκετά μεγάλο βαθμό από την πιστοληπτική διαβάθμισή τους.

Στην αξιολόγηση των εκδοτών ομολόγων υπεισέρχονται διεθνούς κύρους  Εξειδικευμένες Εταιρίες Αξιολόγησης – ΕΕΑ (Credit Rating Agencies – CRA) οι οποίες εκτιμούν τον πιστωτικό κίνδυνο των κυβερνήσεων, των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, των επιχειρήσεων και γενικά των εκδοτών χρεογράφων σταθερού εισοδήματος. Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης αποτελούν πολύτιμο οδηγό για τους συναλλασσόμενους, τους αποταμιευτές και τους επενδυτές που σταθμίζουν τους πιθανούς κινδύνους μη αποπληρωμής ή της πτώσης της αγοραίας τιμής των ομολόγων.

Οι τρεις πιο γνωστές ΕΕΑ που αναπτύσσουν τη δράση τους σε διεθνές επίπεδο χρησιμοποιούν τις εξής κλίμακες για την πιστοληπτική βαθμολόγηση των ομολόγων :

• Standard and Poor’s: AAA, AA+, AA, AA-, A+, A, A-, BBB+, BBB, BBB-
• Moody’s: Aaa, Aa1, Aa2, Aa3, A1, A2, A3, Baa1, Baa2, Baa3
• Fitch Ratings: AAA, AA+, AA, AA-, A+, A, A-, BBB+, BBB, BBB-

Κάθε χρονική στιγμή, μπορεί να εκτιμηθεί η εύλογη αξία (δίκαιη αποτίμηση – fair value) ενός ομολόγου. Στην ουσία υπολογίζεται το άθροισμα της παρούσας αξίας των μελλοντικών πληρωμών τόκων με την παρούσα αξία της ονομαστικής αξίας του ομολόγου, την οποία πληρώνει ο εκδότης του ομολόγου κατά τη λήξη του.

Δεδουλευμένοι τόκοι (Accrued Interest):  είναι οι τόκοι που έχουν συσσωρευτεί μεταξύ μιας πληρωμής και της επόμενης πληρωμής κουπονιού ή της πώλησης του ομολόγου. Κατά το χρόνο της πώλησης του τίτλου, ο αγοραστής πληρώνει στον πωλητή την τιμή του τίτλου πλέον των δεδουλευμένων τόκων  (plus Accrued Interests) που υπολογίζεται πολλαπλασιάζοντας την τιμή του κουπονιού με το κλάσμα της χρονικής περιόδου που πέρασε από την τελευταία πληρωμή κουπονιού.

Τα ομόλογα κατηγοριοποιούνται σε απλά (μη σύνθετα) ομόλογα σταθερού ή κυμαινόμενου επιτοκίου και σε σύνθετα ομόλογα που εμπεριέχουν στους όρους τους κάποιο δικαίωμα ή παράγωγο.

Η κατηγορία των απλών (μη σύνθετων) ομολόγων (Straight Bonds or Plain Vanilla Bonds) περιλαμβάνει τέσσερα βασικά είδη :

Παραδείγματα σύνθετων ομολόγων (εμπεριέχουν στους όρους τους κάποιο δικαίωμα ή παράγωγο):

Τέλος, υπάρχουν και τα Δομημένα ομόλογα (Structured Bonds): Στα ομόλογα αυτά περιλαμβάνονται ένα ή περισσότερα απλά ομόλογα σε συνδυασμό με ένα ή περισσότερα παράγωγα αξιόγραφα για να συνθέσουν έτσι μια επιθυμητή δομή. Δημιουργούνται συνήθως από τις Τράπεζες με σκοπό να ανταποκριθούν πληρέστερα στις ανάγκες των πελατών τους. Η σκοπιμότητα επένδυσης σε ένα δομημένο ομόλογο εξαρτάται από το κατά πόσο η προσφερόμενη δομή ανταποκρίνεται πράγματι στις ανάγκες και στο επίπεδο κινδύνου που είναι διατεθειμένος να αναλάβει ο αγοραστής. Η κανονικότητα της συναλλαγής (αγοράς ή πώλησης) εξαρτάται από το κατά πόσο η προσφερόμενη τιμή ανταποκρίνεται στην πραγματική αξία του σύνθετου χρεογράφου. Η αποτίμηση των δομημένων ομολόγων απαιτεί την αποσύνθεσή τους στα επιμέρους συστατικά τους.

Τα συγκεκριμένα είδη χρεογράφων είναι περίπλοκα και για το λόγω αυτό πρωταρχικά θα πρέπει να χρησιμοποιούνται από έμπειρους επενδυτές.

Τα ομόλογα υπόκεινται στον κίνδυνο αδυναμίας του εκδότη τους να εκπληρώσει την αρχική και / ή την πληρωμή των τόκων (πιστωτικός κίνδυνος). Επίσης υπόκεινται στη μεταβλητότητα της τιμής εξαιτίας κάποιων παραγόντων όπως η ευαισθησία του επιτοκίου, η αντίληψη της αγοράς για την πιστοληπτική ικανότητα του εκδότη, τη ρευστότητα της αγοράς και άλλους οικονομικούς παράγοντες. Όταν τα επιτόκια ανεβαίνουν, η αξία των εταιρικών χρεογράφων αναμένεται να μειωθεί. Πιο συγκεκριμένα τα χρεόγραφα σταθερού επιτοκίου με μεγάλη διάρκεια αποπληρωμής και χαμηλό κουπόνι είναι πιο ευαίσθητα στις μεταβολές των επιτοκίων σε σύγκριση με τα χρεόγραφα που έχουν μικρότερη διάρκεια αποπληρωμής και υψηλότερα κουπόνια.

Επομένως οι επενδύσεις σε ομόλογα, ανάλογα με τον τύπο του ομολόγου που επιλέγει ο επενδυτής, δεν έχουν εγγυημένη απόδοση και μπορούν να οδηγήσουν στην απώλεια σημαντικού ποσού ή ολόκληρης της αρχικής επένδυσης σε περίπτωση που ο επενδυτής δεν το διακρατήσει μέχρι τη λήξη του ή ο εκδότης χρεοκοπήσει και υπάρξουν αρνητικές μεταβολές στο επίπεδο επιτοκίων.